Zelf een boog maken

Aanrader: Houtkoorts van Jan van der Veen

Een absolute aanrader wanneer je zelf een houten boog wil maken is het boek Houtkoorts van Jan van der Veen. https://zelfbogenmaken.nl/. Ik kan je zeker ook zijn workshops aanraden, vrienden van me die ze gevolgd hebben waren erg enthousiast.

Je kan het boek online bestellen:

The Traditional Bowyer's bible

Een referentiewerk in het Engels is zeker The traditional Bowyer's bible volume 1 t/m volume 4. Lees zeker volume 4 omdat daar de conclusies van testen die de auteurs gedaan hebben in de tijd tussen de publikatie van volume 1-3 en 4 gedaan hebben.

Zelf een boog maken

Op deze pagina komt informatie en links hoe je zelf een boog kan maken. Voorlopig enkel een link naar nuttige sites met informatie. Check zeker Youtube, er staan daar erg veel nuttige voorbeeldfilmpjes op.

• Een zeer leuke site (thanks Ray) met erg veel praktische tips hoe je zelf een boog en pijlen kan maken zonder er fortuinen aan uit te geven. Een aanrader voor elke handige harry. http://www.geocities.com/salampsio/index.html
• Een lijst met houtsoorten die geschikt zijn om bogen van te maken kan je vinden op List of bow wood (Engels). Deze lijst is door Tim Baker samengesteld.

De houtsoort kiezen

• Een essentiële stap in het proces om een houten boog te maken is de kleuze van het hout. De soort hout bepaalt in grote mate het model van je boog. Taxushout en Osage laten een smalle D-vormige boog toe, witte houtsoorten zoals es, esdoorn, hickory enz. vragen meer het design van een flatbow en moeten breder gemaakt worden. De keuze wordt veelal bepaald door de beschikbaarheid van de houtsoort.
• De houtsoort bepaalt de breedte van je boog. De mindere flexibiliteit van sommige houtsoorten kan je compenseren door bredere bogen te maken.

Het hout uitzoeken

• Wanneer je bepaald hebt welke houtsoort je gaat gebruiken komt het er op aan om een goed en degelijk stuk hout te vinden.
  • Ikzelf ben langsgegaan bij Houthandel Thys in Kappelen Thys hout en de vriendelijke mensen daar hebben me goed ontvangen en hebben beloofd om uit te kijken naar mooie stukken hout die geschikt zijn om bogen van te maken. Ik heb gekozen om mijn eerste boog uit essenhout te maken.
    • Ze kunnen de meeste inlandse houtsoorten leveren zoals Es, Esdoorn, wilde kers, enz.
    • Ze hebben beloofd om es op te zoeken... (ik wacht al 6 maanden)..
  • Houthandel Borremans heeft ook Es liggen, maar dan vooral stukken om ineen te splicen. Het zijn vrij dunne planken.
    • Die hebben me erg goed ontvangen, zijn direct mee naar het magazijn gegaan om es te gaan zoeken. Erg vriendelijke mensen en ik ben met een mooi stuk es naar huis gegaan.

Essenhout

• Aan welke eisen moet het hout voldoen:
  • Rechte draad.
    • Dit is erg belangrijk... de draad van het hout moet parallel aan de lengteas van de staaf lopen.
  • Rechte groeiringen
    • Voor een flatbow is het een voordeel om een stuk hout te kiezen uit een boom met een grotere diameter.

      

      Hout genomen van een bredere diameter is beter geschikt voor een flatbow dan hout van een kleinere diameter. The Traditional Bowyer's bible. Vol.1, p.64

      • Merk dat de boog een vlakker profiel heeft (doorsnede; cross section) wanneer de staaf genomen is van een stuk hout met een grotere diameter. Zelfs de zijkanten van stuk "A" zijn dik genoeg om arbeid te kunnen leveren. Dit wil zeggen dat het midden deel van deze staaf relatief dunner is en dus minder onder spanning komt te staan. Een doorsnede met zulke eigenschappen zal minder makkelijk breken or zal minder string-follow (set) hebben dan wanneer die een hogere rug (crowned) heeft. De staaf "B" uit het lagere deel van het hout heeft deze voordelen niet.
  • Dimensies:
    • Een longbow is ideaal een vuist langer dan de schutter die ermee zal gaan schieten. Langere longbows zijn trager dan kortere longbows bij eenzelfde treklengte en gewicht. Dit komt omdat de langere werparmen een grotere massa hebben en dus een grotere inertie. Het optimum ligt rond de 67" voor een treklengte van 28". Voor elke inch dat de pijl langer of korter is komt er 2 inch bij of gaat er 2 inch af. De vuistregel (letterlijk dan) is dat langere mensen in de regel ook een langere treklengte hebben. Op longbow wedstrijden mag een longbow ook niet korter zijn dan 64 inch.
    • Voor een persoon van 190 cm groot, zal dus de boog in afgewerkte vorm gemeten van peespunt tot peespunt 200 cm moeten worden (79")
    • Een flatbow meet al gemakkelijk 2"-2.5" op het breedste punt op de latten, vandaar dat de staaf waarmee je start liefst iets dikker is.
    • Volgens The Traditional Bowyer's Bible, Vol.1, p.104-105 is de aangewezen breedte voor een essenhouten boog van 66" die 50 pond trekt bij 28" 1-3/4inch (=1.75 inch = 4.45 cm)
    • Een plank van 6 x 6 x 220 cm is een goed uitgangspunt

      

      planken met rechte groeiringen en rechte draad, dikte 2inch, ongeveer 2 meter lang. Tekening: Ray Carnes

Een balk / plank selecteren

• Waar moet je op letten wanneer je een houten balk of plank koopt?
  • Er is eigenlijk maar 1 heel erg belangrijk criterium waar je op moet letten:
    • Bij edge- en bias-ringed hout moeten op dat deel van de balk die de rug van de boog zal vormen de groeiringen perfect parallel aan de balk liggen, van boven tot onder. De zijkanten zijn dan minder belangrijk.
    • Bij flat-ringed hout kunnen deze groeilijnen meanderen, daar is het vooral van belang dat de groeiringen aan de zijkant recht lopen en gelijk aan beide zijden: i.e. dat bv. de tweede groeiring links, de tweede groeiring rechts is... dan kan je namelijk perfect 1 enkele laag als rug van je boog vrijmaken.

Hout splitsen

Selectie van een stam

• Kies een boom/stam die op zich reeds recht is en waar je aan de buitenkant al geen draaigroei in ziet. Dit is soms moeilijk te zien.

Vellen van een boom en behandelen van de stam

• Zaag de boom indien mogelijk in 1 vlak af en breng direct wanneer de boom neer ligt aan beide zaagvlakken een goede laag houtlijm aan. Gebruik een houtlijm op waterbasis en zorg er voor dat alle delen goed bedenkt zijn.. breng ook een deel aan over de schors zodat je zeker bent dat alles goed bedekt is. Controleer na een paar minuten of er regio's opnieuw moeten ingesmeerd worden omdat het water dat uit de boom komt op sommige plaatsen de lijm wat te veel kan verdunnen. Bison houtlijm Professional werkt heel goed.
• Wanneer je de stam niet direct kan splitsen laat je de stammen best een beetje drogen, maar zorg er voor dat het niet te snel gaat. Je kan een kleine capsule maken door plastic over de stammen te leggen en zorg er voor dat er een luchttunnel is zodat lucht vrij kan circuleren.. zorg er voor dat de plastic het hout niet kan raken. Maak de openingen van de windtunnel niet te groot zodat het initiële drogen traag gaat.

Een stam splitsen

• Benodigdheden
  • Bijl
  • Hamer + Zware hamer met lange steel
  • Metalen wiggen. Minstens 2, maar best 4 of meer.
  • Een vriend om te komen helpen. Onderschat het werk niet, het is stevig doorwerken als het een iets of wat dikke stam is.
• Om de draad van de boom goed te kunnen zien is het aan te raden om in dit stadium de schors/bast te verwijderen.
• De voornaamste reden om een boom te splitsen in plaats van te zagen is om er voor te zorgen dat de vezels/draad in het hout niet beschadigd worden. Dit geeft een grotere stevigheid en sterkte omdat de bundels netjes gevolgd worden.
  • De Noormannen gebruikten enkel gesplitst hout voor de planken van de romp van hun boten. Gesplitste planken zijn gegeven hetzelfde gewicht veel sterker...m.a.w. ze konden lichtere en snellere boten maken.

    

    Door het hout te splitsen wordt de draad van het hout netjes gevolgd.

    Bekijk de groeiringen aan beide einden van de stam, bekijk de draad in de stam en bepaal de ideale richting om de eerste splitsing te doen.
• Plaats een bijl in de richting waarin je wil splitsen op het uiteinde van de stam en drijf die met een hamer zo ver mogelijk in de boom totdat de stam voldoende splitst.
• Plaats een eerste wig in de spleet en klop deze vast met de hamer.. met de zware hamer drijf je de wiggen dieper in het hout.. Geniet van het geluid van een splitsende boom..
• Wanneer de wiggen bijna volledig in het hout zitten plaats je een volgende wig en herhaal de stappen.

  

  Plaats telkens de wiggen verder in het hout.

• Indien mogelijk vraag je hulp, zoals hier: mijn dochter Cassandra..

  

  Cassandra helpt graag en goed mee en heeft met de laatste slag de boom gesplitst.

• Verplaats de wiggen, wees geduldig, maak geen te grote stappen en zorg er voor dat steeds dezelfde splitsing/draad gevolgd wordt.

  

  Het splitsen van hout gaat heel snel en erg gemakkelijk.. Ik ben er zeker van dat je sneller klaar bent dan iemand met een kettingzaag.

• Wanneer heel de stam gesplitst is kan het zijn dat er nog een aantal vezels beide stukken aan elkaar houden..

  

  Soms kan het zijn dat beide delen aan elkaar blijven door tussenliggende vezel... geen genade, met een bijl of zaag is dit snel opgelost.

  met de bijl of een zaag is dit snel opgelost.
• Indien beide delen aan elkaar vast blijven hangen door tussenliggende vezels kan je een houtblok er mee tussen plaatsen zodat de wiggen beide delen nog verder uit elkaar kunnen drijven.

  

  Houtblokken helpen bij het klieven.

• Herhaal dit proces op de gesplitste delen zodat er ruim een boog in de uiteindelijke delen past. Beter 1 boog uit een groot stuk, dan geen uit twee stukken die te klein zijn.
• Laat het hout nu verder drogen... eerst buiten in de open lucht maar afgeschermd van de regen, nadien bv in de garage..

De ruwe boogvorm

• Je kan al een ruwe boog uit het hout halen met bv een lintzaag, op die manier gaat het drogen veel sneller.
• Wanneer het hout een vochtgehalte heeft van 8% is het hout klaar om er een boog uit te halen.
• Je kan opteren om de ruwe boogvorm bij het drogen in "deflex" op te spannen... dit zorgt er voor dat je boog reeds een deflex heeft hetgeen de performantie ten goede komt.

Tilleren

Tilleren is het leren buigen van een boog. Het is een proces waar je geduldig delen van het hout wegneemt om zo een egale buiging in de boog te krijgen.

Een tillerstok maken

Een eerste stap is het maken van een tillerstok. Dit is vrij eenvoudig. Hij moet stevig en veilig zijn. Er zijn verschillende manieren om een tillerstok te maken, maar uiteindelijk dienen ze hetzelfde doel: de boog op de stok positioneren en de pees op de gewenste afstand fixeren.

Schema voor een tillerstok PDF.

• Ik ben begonnen met een dennenhouten plank van 68 mm x 1050 mm x 27 mm.
• Bovenaan maak je een inkeping waar het handvat in past. 3 cm diep is genoeg. Laat nog voldoende hout voor en achter om voldoende stevigheid te geven. Eventueel kan je vooraan aan je plank een kort plankje bevestigen zodat je meer bewegingsruimte hebt om je handvat te positioneren.
• Op de plaats waar het centrum van het handvat moet komen heb ik op een afstand van telkens 1 inch een reeks gaten geboord. Dit is op 3 cm van de voorkant van de plank.
• Vanaf de voorkant heb ik dan een "weg" naar dit gat voorzien. Zorg er voor dat de bovenkant net onder de bovenkant van het gat komt zodat de pees nog in het ronde gat kan zitten en dus veilig vast zit. Ook de inkepingen zijn lichtjes hellend (10°) zodat de pees er niet gemakkelijk uit kan komen.
• Ik haal 2 cm van de voorkant van de plank weg om ervoor te zorgen dat de hefboom die de pees uitoefent op het hout niet te groot is wanneer je de pees vooraan op het hout laat steunen.
• Voila: de tillerstok is klaar. De PDF met het schema kan je hier downloaden.